اما و اگرهای انتقال آب دریا به کویر/ خراسان جنوبی تشنه است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مسئله انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به خراسان‌جنوبی که از چند سال قبل مطرح شده، همواره با بایدها و نبایدهایی رو به رو بوده است.

بسیاری از فعالان محیط زیست به آسیب‌های محیط زیستی ناشی از انتقال آب در استان‌های مبدأ و عدم مدیریت صحیح منابع آبی موجود استناد می‌کنند و از طرف دیگر برخی از فعالان حوزه صنعتی بیان می‌کنند برای اینکه از منابع سفره‌های آب زیر زمینی مورد نیاز در کشاورزی و مصرف شرب در استان خشکی چون خراسان‌جنوبی در بخش صنعت استفاده نشود، نیاز به انتقال آب از دریای عمان و یا خلیج فارس داریم.

در سفری که رئیس جمهور به خراسان‌جنوبی داشتند باز هم بحث انتقال آب در کنار موضوع احیای قنوات مطرح شد و حتی بر سرعت اجرای آن نیز تأکید گردید و بار دیگر سخنان و حرف و حدیث‌هایی پیرامون این موضوع مطرح شد.

بسیاری معتقدند که انتقال آب دریا باید در آخرین مرحله و زمانی که دیگر هیچ آبی در دسترس نباشد صورت گیرد، در حالی که همین الان نیز از منابع آبی موجود به نحو بهینه استفاده نمی‌شود.

موضوع را از کارشناسان و صاحب نظران پرسیدیم و از بایدها و نبایدهای این طرح گفته شد.

عباس خاشعی، عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران و معاون آموزشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه بیرجند در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: انتقال آب از یک حوزه به حوزه دیگر در تمام کشورهای دنیا با توجه به چند شرط مهم صورت می‌گیرد.

با اصل انتقال آب از حوزه‌ای به حوزه دیگر با رعایت الزامات مخالفتی نیست ولی از جنبه دیگر باید به جای نگاه‌های سیاسی از منظر کارشناسی، فنی و زیست محیطی به چنین پروژه‌هایی نگاه کرد در حالی که اکنون چنین نیست وی بیان‌کرد: من با اصل انتقال آب از حوزه‌ای به حوزه دیگر با رعایت الزامات مخالفتی ندارم ولی از جنبه دیگر باید به جای نگاه‌های سیاسی از منظر کارشناسی، فنی و زیست محیطی به چنین پروژه‌هایی نگاه کرد در حالی که اکنون چنین نیست.

خاشعی با تاکید بر اینکه انتقال آب برای ساکنان حوزه مبدأ نباید مشکلات زیست محیطی ایجاد کند، گفت: اینگونه نباشد که بعد شهروندان حوزه مبدأ مدعی شوند به واسطه پساب‌های شیرین کردن آب برای انتقال، ماهی‌های دریا از بین رفته‌اند و یا مشکلات زیست محیطی دیگر رخ داده است.

وی بیان کرد: در حوزه مقصد نیز مدیریت منابع آبی موجود به درستی صورت گرفته باشد.

عضو هیئت مدیره انجمن آبیاری و زهکشی ایران گفت: با توجه به هزینه بر بودن پروژه انتقال آب باید بررسی کرد آیا در استان مقصد کارخانه دار، سرمایه گذار و … هستند که بخواهند و بتوانند ارزش اقتصادی آب شیرین منتقل شده را بپردازند.

پروژه انتقال را شرکت‌های خصوصی انجام دهند

وی گفت: همچنین از دیدگاه من کار این پروژه را به جای دولت باید شرکت‌های قوی خصوصی انجام دهند چون از یک جهت به واسطه هزینه‌بر بودن این پروژه از بیت‌المال صیانت بیشتری شده و هم اینکه دولت می‌تواند بر این شرکت‌ها نظارت داشته باشد.

حسن اکبری، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: انتقال آب از دریای عمان و یا خلیج فارس با توجه به شرایطی که به وجود آمده، برای تأمین آب شرب و ایجاد یک ذخیره مناسب و یا برای آب بخش صنعت و خدمات اجتناب ناپذیر است.

ضرورت مدیریت مصرف قبل از پروژه انتقال

وی افزود: البته قبل از هرگونه انتقال آبی باید برخی پیش نیازها و پیش‌زمینه‌ها را تأمین کنیم از جمله اینکه در استان مقصد انتقال آب، مدیریت مصرف آب و صرفه‌جویی را برنامه‌ریزی کرده باشیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی ادامه‌داد: اگر قبل از مدیریت مصرف آب در استان مقصد، انتقال آب صورت گیرد شبیه شرایطی می‌شویم که به یک فرد ورشکسته قبل از اینکه روش خرج کردن و شیوه معامله کردن را بیاموزیم، باز هم تسهیلات و وام بدهیم که او همچنان چک بلامحل بکشد.

اکبری با اشاره به اینکه باید قبل از انتقال، مدیریت مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی را داشته باشیم، گفت: در مورد پساب‌ها نیز باید استفاده بهینه را داشته باشیم تا اگر آب جدیدی به دست ما بیاید آن را نیز درست مصرف کنیم.

وی اظهار کرد: وقتی بدون مدیریت مصرف آب در استان مقصد این انتقال صورت گیرد، مردم با این نگاه که حالا از یک منبع نامحدود مثل دریا، آب در اختیار ما قرار دارد، نسبت به شیوه درست و صحیح مصرف این مایع حیاتی احساس بی نیازی می‌کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی بیان‌کرد: این در حالی است که مسئله انتقال آب همواره با تبعات زیست محیطی در استان مبدأ به واسطه ورودی فاضلاب‌ها همراه است و در مسیر انتقال نیز تخریب‌هایی خواهیم داشت.

حجم زیادی از آب تصفیه خانه بیرجند هدر می‌رود

اکبری ادامه‌داد: قیمت تمام شده آبی که از طریق انتقال به دست ما می‌رسد نیز بسیار گران خواهد بود و از این نظر اولویت اول ما باید مدیریت مصرف منابع در اختیار به ویژه در بخش کشاورزی باشد.

در دنیا گاه چندین مرتبه آب را تصفیه و در صنعت و آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود ولی از همین تصفیه خانه بیرجند حجم زیادی پساب هدر می‌رود که ما نتوانسته‌ایم از آن به درستی استفاده کنیم. وی افزود: در دنیا گاه چندین مرتبه آب را تصفیه و در صنعت و آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود ولی از همین تصفیه خانه بیرجند حجم زیادی پساب هدر می‌رود که ما نتوانسته‌ایم از آن به درستی استفاده کنیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی تأکید کرد که ما باید اولویت مدیریت منابع آب خود را با سند سازگاری با کم آبی که به تصویب رسیده تطبیق بدهیم.

یکی از فارغ التحصیلان رشته مهندسی آب هم در گفتگو با مهر بیان داشت: هدر رفت آب در شبکه شهری و روستایی از معضلات اساسی استان خراسان جنوبی است و بنا بر اعلام مسئولان این استان در حال حاضر در بخش شهری ۳۱.۷ درصد و روستایی بالای ۴۲ درصد از آب شرب هدر می‌رود.

علی احمدی با بیان اینکه همچنین در حال حاضر سالانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی استان پرت می‌شود، بیان کرد: می‌توان با مدیریت درست و بازسازی شبکه‌های آبرسانی قسمتی از مشکلات حال حاضر در حوزه آب استان را برطرف کرد.

وی با بیان اینکه جبران کمبود آب با استفاده از پساب فاضلاب از دیگر راهکارهای حل مشکلات آبی استان است، ادامه داد: قطعاً هزینه شیرین سازی در این استان کمتر از هزینه‌ای خواهد بود که از استان‌های دیگر برای جبران کمبود این استان باید انجام می‌شود.

نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: هر کیلومتر انتقال آب از خلیج فارس ۳۵ تا ۴۰ میلیارد تومان و هر لیتر آبی که از این روش به دست ما می‌رسد ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار تومان است.

مجتمع فولاد قاین خواهان آب انتقال یافته از خلیج فارس است

سلمان اسحاقی با اشاره به اینکه نباید این تصور به وجود آید که این آب را برای مصرف شرب و خانگی و … می‌خواهیم، بیان‌کرد: در حال حاضر مجتمع فولاد قاین و سرمایه‌گذار آن متقاضی خرید آب انتقال یافته از خلیج فارس است.

نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که چرا باید در استانی خشک چون خراسان‌جنوبی صنعت آب بری چون فولاد راه‌اندازی شود، گفت: در حال حاضر زمان اینکه بحث کنیم که آیا موقع مجوز دادن به این پروژه کار درستی انجام شده یا نه، نیست و دردی را درمان نمی‌کند بلکه من به عنوان نماینده مردم باید ببینم اگر خسارتی در این پروژه بوده جبران خسارت کنم و اگر سود بوده تلاش برای افزودن سود آن داشته باشم.

اسحاقی با بیان اینکه از همان ابتدا دغدغه سال‌های بعد از راه‌اندازی مجتمع را داشتم، گفت: اگر این پروژه از آبی که برای کشاورزی مردم وجود دارد مصرف کند، بسیاری از مردم که شغلشان کشاورزی است کار خود را از دست می‌دهند و از این جهت باید روش‌های دیگری برای آب این صنایع بیابیم.

وی با اشاره به اینکه به مردم این اطمینان را می‌دهم که دغدغه مصرف آب صنایع از سفره‌های آب زیر زمینی را نداشته باشند، یادآور شد: پروژه انتقال آب از خلیج فارس به خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی طبق برنامه پیش می‌رود و اگر دولت با عملکرد جهادی پیش برود این طرح طولانی مدت نخواهد شد.

شاید زمانی جبر روزگار و زمانه ما را به سمت انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس بکشاند ولی قبل از آن باید از مدیریت مصرف آب در استان مبدأ یعنی خراسان جنوبی و استفاده بهینه از پساب‌ها اطمینان حاصل کنیم زیرا در شرایطی که منابع آبی موجود هدر می‌رود انتقال آب از کیلومترها فاصله با آسیب‌های زیست محیطی جای اما و اگرهای فراوان دارد.